Verschillende Roomse wijken
Door: Myriam van der Linden-Bullens
Blijf op de hoogte en volg Maria
19 September 2013 | Italië, Rome
Omdat ik dit verslag later schrijf, een stuk uit mijn reisplanning.
Capitolino
De Capitolijn is de kleinste van de zeven beroemde heuvels in Rome. Het was het religieuze en politieke centrum van de stad sinds de stichting 2500 jaar geleden. Tegenwoordig is de Capitolijn ook gekend als Campidoglio, de Italiaanse naam voor de heuvel.
De Romeinen bouwden verscheidene belangrijke tempels op de Capitolijn: de tempel van Juno Moneta, de Tempel van Virtus en de Tempel van Jupiter Optimus Maximus Capitolinus, de belangrijkste tempel in het Oude Rome. Deze laatste werd gebouwd in 509 v.C. en was bijna zo groot als het Parthenon in Athene. Op de heuvel stond verder ook het Tabularium, gebouwd in 79 v.C. en gebruikt als het keizerlijk archief. De heuvel, en de tempel van Jupiter in het bijzonder waren symbolen van Rome als Caput Mundi, hoofdstad van de wereld.
De Middeleeuwen
Tijdens de Middeleeuwen werd de heuvel het centrum van de burgerlijke macht en verscheidene paleizen werd bovenop de heuvel gebouwd. Maar toen keizer Karel V in 1536 een bezoek plande aan Rome was de modderige heuvel in een dergelijk slechte staat dat paus Paulus III aan Michelangelo vroeg om een nieuw plein aan te leggen, het Piazza del Campidoglio. Hierbij werden de bestaande gebouwen aan het plein ook volledig gerenoveerd.
Het ontwerp van Michelangelo
Michelangelo ontwierp een heel origineel plein met een intrigerend patroon. Hij maakte ook een nieuw ontwerp voor het aanpalende Palazzo Senatorio, de zetel van de senaat van Rome. Michelangelo maakte tevens een nieuw ontwerp voor de gevel van het Palazzo dei Conservatorio en ontwierp daarnaast een nieuw gebouw, het Palazzo Nuovo, dat juist tegenover het Palazzo dei Conservatorio gebouwd moest worden. Michelangelo maakte ook plannen voor een monumentale trap, de Cordonata, die leidde van de voet van de heuvel tot bovenaan aan het nieuwe plein.
De bouw van het Piazza di Campidoglio werd aangevat in 1546 maar enkel de trap en de toegang tot het Palazzo Senatorio was afgewerkt toen Michelangelo in 1564 stierf. Het project werd pas in de 17e eeuw afgewerkt, waarbij voor het grootste deel de originele plannen van Michelangelo werden gevolgd.
Cordonata
De lange, mooie trap die tot aan het Piazza del Campidoglio leidt staat bekend als de Cordonata. De trap wordt onderaan versierd door twee Egyptische leeuwen van graniet. Bovenaan de trap staan twee grote klassieke standbeelden van Castor en Pollux.
Marcus Aurelius
In het centrum van het plein staat een replica van het standbeeld van Marcus Aurelius. Het originele standbeeld kan bezichtigd worden in het Palazzo Nuovo, dat deel uitmaakt van de Capitolijnse Musea.
Palazzo Nuovo
Slechts drie gebouwen grenzen aan het plein. Het gebouw aan de linkerkant komende van de cordonata is het Palazzo Nuovo. Het gebouw werd ontworpen door Michelangelo maar in 1654 afgewerkt door de broers Carlo en Girolamo Rainaldi. In 1734 paus stelde paus Clemens XII de kunstverzameling in het palazzo open voor het publiek, waarmee hij het eerste publieke museum ter wereld creëerde. Het gebouw maakt nu deel uit van de Capitolijnse Musea en bevat vooral klassieke sculptuur zoals de ‘Stervende Galliër’ en grote standbeelden van Minerva en Mars.
Palazzo Senatorio
Het centrale gebouw op het Piazza del Campidoglio is het Palazzo Senatorio. De naam is afkomstig van de senaat die hier tot in 1870 zetelde. Daarna werd het de zetel van de stad Rome. Het palazzo was oorspronkelijk in de 11e eeuw bovenop het historische Tabularium gebouwd als een fort. Het werd in de 13e en 14e eeuw heropgebouwd. Het huidige uiterlijk is een licht gewijzigde versie van het oorspronkelijk 16e eeuws ontwerp van Michelangelo.
Palazzo dei Conservatorio
Het gebouw tegenover het Palazzo Nuovo is het Palazzo dei Conservatori. Het was tijdens de middeleeuwen de zetel van de stedelijke beheersorganen. Het palazzo maakt nu evenals het Palazzo Nuovo deel uit van de Capitolijnse Musea met een verzameling die voornamelijk bestaat uit standbeelden en schilderijen. Enkele opvallende stukken uit de collectie zijn de wolvin met de tweelingen Remus en Romulus en de overblijfselen van een gigantisch standbeeld van keizer Constantijn II.
Santa Maria in Aracoeli
Naast de Piazza del Campidoglio, waar vroeger de antieke tempel van Juno stond staat nu de Santa Maria in Aracoeli, een kerk die teruggaat tot de zesde eeuw. Een grote, 122 (beginnend van rechts) tot 124 (beginnend van links) treden tellende trap leidt naar de kerk bovenop de Capitolijn.
Victor Emmanuel Monument
Vanuit het Piazza del Campidoglio is er ook een verbinding met het meest opvallende monument op de Capitolijn: het monument voor Victor Emmanuel II. Als je deze verbinding neemt spaar je jezelf een extra klim op nog maar eens een lange trap.
Het Victor Emmanuel II Monument of Il Vittoriano werd aan het begin van de 20e eeuw gebouwd als eerbetoon aan de eerste koning van Italië. Bij de bouw van het monument gingen vele historische gebouwen op de heuvel verloren.
Theater van Marcellus
Het Theater van Marcellus werd in het jaar 13 v.C. door keizer Augustus gebouwd. Het was het grootste van de drie permanente theaters in het Antieke Rome. Het gebouw is redelijk goed bewaard gebleven doordat het tijdens de Middeleeuwen bewoond werd.
Nadat Julius Caesar zijn rivaal Pompejus verslagen had in de strijd om de macht over Rome, wilde hij een theater bouwen dat kon concurreren met het theater dat zijn vijand in 55 v.C. had laten bouwen. Toen Caesar in 44 v.C. vermoord werd was men nog maar net met het project begonnen. In 22 v.C. werd het project terug opgestart door Augustus, de keizer die Rome van een stad van baksteen ombouwde tot een stad van marmer.
Marcellus
Het nieuwe theater, het grootste in het Romeinse keizerrijk, werd uiteindelijk in 13 v.C. ingehuldigd. Het werd Theatrum Marcelli genoemd ter nagedachtenis van Marcellus, de zoon van Octavia, zus van keizer Augustus. Marcellus was aangewezen als opvolger van Augustus, maar hij stierf op jonge leeftijd.
Het Gebouw
Toen het gebouw in 11 v.C. werd voltooid was het halfrond theater meer dan 30 meter hoog. De zitplaats voor toeschouwers, de cavea, had een diameter van 130 meter. Er konden 14.000 toeschouwers plaatsnemen - sommige schattingen gaan zelfs tot 20.000 - in het Theater van Marcellus, 12.000 daarvan hadden zitplaatsen.
Het theater bestond uit drie niveaus ondersteund door zuilen. Elke verdieping had een verschillende architecturale stijl: de eerste verdieping had bogen die ondersteund werden door Dorische zuilen, de tweede verdieping had Ionische zuilen en de derde verdieping bestond uit een muur van pilasters uit Corinthische zuilen. Enkel van de eerste twee verdiepingen zijn er nog delen zichtbaar. Het gebouw was voor het grootste deel gemaakt uit tufsteen, beton en baksteen. De cavea werd bekleed met travertijn.
Het theater tijdens de middeleeuwen
In de 12e eeuw kwam het gebouw in het bezit van de Favvi Familie die het theater omvormde tot fort. In 1368 werd het gebouw aangekocht door de Savelli Familie. In de 16e eeuw maakten ze van het fort een palazzo. Vanwege al de aanpassingen over de eeuwen heen is enkel een deel van de oorspronkelijke gevel nog zichtbaar.
Piazza Venezia
Iedereen die Rome bezoekt komt vroeg of laat op het Piazza Venezia. Het plein ligt in het hart van de stad, aan het einde van de Via del Corso. Van hieruit is het maar een korte wandeling tot aan enkele van de meest bekende monumenten in Rome zoals het Forum Romanum en het Pantheon.
In tegenstelling tot meer aangename pleinen zoals het Piazza del Popolo of Piazza Navona domineert het chaotische verkeer op Piazza Venezia. Maar al kan je je hier dan wel niet ontspannen, er zijn wel een aantal bezienswaardigheden op het plein.
Il Vittoriano
Het plein wordt gedomineerd door Il Vittoriano, een enorm bouwwerk opgericht ter ere van koning Victor Emmanuel II, de eerste koning van Italië. De bouw van het immense marmeren monument - gebouwd op de flank van de Capitolijn - heeft het aanzicht van het plein volledig veranderd. Vele historische gebouwen op de heuvel, waaronder een klooster, werden afgebroken. Eén gebouw, het Palazzetto Venezia, werd zelfs verhuisd zodat het het zicht op het monument vanuit de Via del Corso niet zou hinderen. Het palazetto staat nu links van het Palazzo Venezia gezien vanaf Il Vittoriano.
Het Vittoriano monument wordt terecht bekritiseerd voor het botsen met de bestaande architectuur. Maar dat neemt niet weg dat het de moeite is om te bezoeken, al was het maar voor het mooie uitzicht dat je vanop de top hebt.
Palazzo Venezia
Het Palazzo Venezia ligt aan de linkerkant gezien vanop Il Vittoriano. Het gebouw dat zijn naam aan het plein gaf werd tussen 1455 en 1464 gebouwd door kardinaal Pietro Barbo, die later paus Paulus II zou worden. Het is een van de oudste burgerlijke renaissance gebouwen in Rome.
Het paleis werd gebruikt als een pauselijke residentie tot paus Pius IV het overhandigde aan Venetië, die het als ambassade gebruikte. In 1916 kwam het gebouw in handen van de Italiaanse overheid. Benito Mussolini gebruikte het als zijn hoofdkwartier en sprak vanaf het balkon de menigte toe. Het gebouw huisvest nu het Museo del Palazzo Venezia, een museum met een verzameling decoratieve kunst zoals wandtapijten, vroege renaissance schilderijen, ceramiek, harnassen en beeldhouwwerken.
Palazzo Generali
Recht tegenover het Palazzo Venezia staat het Palazzo Generali, gebouwd tussen 1906 en 1911 als een quasi kopie van het Palazzo Venezia. Het gebouw verving twee palazzo’s die in 1900 werden afgebroken om het plein te kunnen vergroten.
Palazzo Bonaparte
Rechts van het Palazzo Venezia staat nog een andere paleis, het Palazzo Bonaparte. Het is genoemd naar Letizia Bonaparte, de moeder van keizer Napoleon I. Nadat het rijk van Napoleon Bonaparte viel verleende paus Pius VII zijn moeder asiel. Ze verbleef in het 17e eeuwse paleis tot aan haar dood in 1836.
Gesù
Santissimo Nome di Gesù
Dit barokke bouwwerk, een toonbeeld van de architectuur van de contra-reformatie, is de oudste Jezuïetenkerk en tevens een van de bekendste kerken van Rome. De kerk is erg rijkelijk versierd, vooral de prachtige fresco’s op het plafond zijn opmerkelijk.
Achtergrond
De Gesù kerk werd in 1584 ingewijd. Het bouwwerk werd ontworpen in de barokstijl door architecten Giacomo Barozzi da Vignola en Giacomo della Porta. De architectuur van het gebouw werd als voorbeeld gebruikt voor alle latere Jezuïetenkerken in de hele wereld.
De rijkelijke versieringen zijn een reactie op de protestanten die een veel soberder ontwerp voorstonden. De versieringen zijn bedoeld om de belangrijkheid van de kerk in de religie te onderstrepen. De bouw van de kerk nam 12 jaar in beslag. Het deed niet alleen dienst als de hoofdkerk van de Jezuïeten maar het was ook de thuisbasis van de generaal overste van de orde tot deze in 1773 werd afgeschaft.
Architectuur
In 1568 werd met de bouw van de kerk begonnen naar een ontwerp van Vignola. Het is 76 meter lang en 34 meter breed. Het ontwerp volgde nauwgezet de richtlijnen van het Concilie van Trente waarin gestipuleerd werd dat het schip geen zijbeuken mocht hebben waar mensen bleven ‘rondhangen’ zodat alle gelovigen hun aandacht op het altaar zouden richten. In plaats van de zijbeuken werden er een aantal identieke met elkaar verbonden kapellen gemaakt die bereikbaar waren via versierde balustrades.
Interieur
Ondanks het barokke exterieur is het interieur eerder hoog-renaissance van stijl met een koepel, verlengd schip en een tongewelf afgewerkt met witte stucco en versierd met fresco’s en marmeren beelden. De meest opvallende versiering is de plafondschildering van de kunstenaar Giovanni Battista Gaulli (Baciccio), gekend als ‘De Triomf in de Naam van Jezus’. Elk van de kapellen is op een andere manier ingericht. In de kapel gewijd aan Sint Andreas zijn fresco’s van Agostino Ciampelli te zien die de martelaar tonen. Het fresco op het plafond wordt ‘De Glorie van de Maagd’ genoemd en het retabel toont het martelaarschap van St. Andreas.
Altaar
In de kapel die Capella della Passione genoemd wordt zijn fresco’s en schilderijen te zien van de Passie van Jezus gemaakt door kunstenaars als Giuseppi Valeriani en Gaspare Celio.
Andere kapellen zijn gewijd aan Franciscus Xaverius, de apostelen, de geboorte van Christus, en de Drievuldigheid. De grootste en meest luisterrijke van alle kapellen is deze gewijd aan de stichter van de Jezuïeten, St. Ignatius van Loyola. De kapel, die in 1696 door Andrea Pozzi ontworpen werd herbergt de tombe van de heilige. Een enorm standbeeld van St. Ignatius wordt geflankeerd door vier zuilen afgewerkt met de halfedelsteen lapis lazuli.
Ook vermeldenswaardig is de Kapel van de Madonna della Strada, versierd met scènes uit het leven van de maagd Maria, geschilderd door G.P. Pozzi en Giuseppe Valeriani
Het oude ghetto
Het oude Joodse ghetto in Rome ligt een beetje verscholen, ingeklemd tussen het Capitool, de Tiber en de levendige straten rondom het Campo de’ Fiori. Een in gedachten verzonken voorbijganger, die geen aandacht schenkt aan de uithangborden (waarop koosjere gerechten worden aangeprezen), zou misschien niet eens opmerken dat hij in een wel heel bijzonder gedeelte van Rome rondwandelt.
Al wandelend door de smalle straatjes van het voormalige getto, verbaasde de redactie van Rome-Nu zich over de grote hoeveelheid (katholieke) kerkjes in deze buurt. De eigenaar van een koffiebarretje wist ons te vertellen dat paus Paulus IV verantwoordelijk is geweest voor het ontstaan van het getto en voor de bouw van de vele kerkjes binnen deze buurt. Voor 1500 woonden de meeste joden op de linkeroever van de Tiber, in Trastevere. Tijdens de contrareformatie dwong paus Paulus IV de joden te verhuizen naar een getto op de andere oever. Ook de regels voor de joden werden onder het bewind van Paulus IV veel strenger. Zo bleven de toegangspoorten van zonsondergang tot zonsopgang gesloten en mochten de joden alleen nog handel drijven in schroot en vodden. Ook moesten de joden zich bekeren tot het katholieke geloof en wekelijks de mis bijwonen, vandaar het relatief grote aantal katholieke kerkjes in deze, nog steeds overwegend joodse, wijk.
In 1848 werd het getto door paus Pius IX weer geopend. Het duurde echter nog tot 1870, het jaar waarin de kerkstaat werd ingelijfd in het nieuwe Italiaanse koninkrijk, voordat de joden volledige burgerrechten kregen. Pas vanaf dat moment mochten ze zich ook buiten het getto vestigen. Heel wat families bleven echter trouw aan hun buurt, waardoor het karakter van het getto lange tijd onveranderd bleef. Tijdens de opkomst van het fascisme werden de joden wederom uitgesloten van het openbare leven. Nadat Italië in oktober 1943 in handen van de Duitsers was gevallen, werden de anti-joodse maatregelen nog strenger. Tot aan het einde van de oorlog werden ruim 2000 joden naar Duitsland gedeporteerd. Slechts vijftien mannen en één vrouw keerden terug.
Toch geeft het huidige getto geen trieste aanblik. Sterker nog, een van de mooiste fonteinen van heel Rome staat op een pleintje in het getto. Midden op het Piazza Mattei prijkt de Fontana delle Tartarughe, oftewel de Schildpaddenfontein. Vier gespierde jongemannen, gezeten op vier dolfijnen, geven vier schildpadjes een zetje, zodat ze over de rand van het bassin heen naar het water kunnen kruipen. Lees meer over de geschiedenis van de fontein, en van het dichtgemetselde raam van het palazzo aan een van de zijden van het pleintje.
Aan het Piazza Mattei vind je nog meer overblijfselen van de macht van de Mattei-familie. Zo herbergt een van de palazzi het Italiaans instituut voor Amerikanistiek. Als de poort open staat, moet je zeker even een blik werpen op de binnenplaats, verfraaid met de mooiste sarcofagen, bustes en enorme beelden. Om hun rijkdom aan buitenstaanders te tonen, metselde de Mattei een groot aantal kostbare antiquiteiten in de muren van hun palazzi. De tijd heeft dan wel de macht van de Mattei doen verdampen, hun kunstwerken staan er nog altijd even glorieus bij.
Aan de andere zijde van het pleintje vind je Bartaruga, een heerlijk mysterieus adresje met een inrichting in oosterse sferen, waar je aan het einde van de middag een lekker glas wijn kunt drinken.
Aan het begin van de Via di Portico d'Ottavia vind je de restanten van de oude poort die toegang gaf tot het getto, de Portico d'Ottavia. In deze straat vind je nu veel joodse bakkerijen en restaurantjes te vinden, zoals Da Giggetto en Sor Lella. Hier moet je tijdens een bezoek aan Rome minstens één keer de specialiteit van de joodse keuken in Rome proeven, de carciofi alla giudia (artisjokken op joodse wijze).
In het getto vind je ook de synagoge, waarin een museum is gevestigd dat de geschiedenis van de joodse gemeenschap in Rome tot leven brengt.
Basiliek van Santa Maria in Trastevere
De Basiliek van Santa Maria in Trastevere (Latijn: Sanctae Mariae trans Tiberim) is waarschijnlijk de oudste Mariakerk van Rome en vormt met het ervoor gelegen plein het centrum van de wijk Trastevere, ten westen van de Tiber.
Volgens de overleveringen van de vierde eeuw ontsprong op de plaats, waar tegenwoordig het altaar van de kerk staat, in het jaar 30 na Christus een olieachtige bron. Iets wat mogelijkerwijze als vulkanische activiteit verklaard kon worden, werd door de joodse inwoners van de wijk als een aankondiging van de Messias (=de Gezalfde) gezien. Reeds in de derde eeuw zou er een vroegchristelijke huiskerk gestaan hebben. Op dezelfde plaats liet paus Julius I in het midden van de vierde eeuw een grote basiliek bouwen, die in de twaalfde eeuw door paus Innocentius II door een nieuwbouw met campanile vervangen werd.
De mozaïeken in de apsis stammen nog uit de twaalfde eeuw. De mozaïeken op de triomfboog en in het onderste gedeelte van de apsis werden een eeuw later door Pietro Cavallini gemaakt. Deze tonen beelden uit het leven van Maria: Maria geboorte, Maria boodschap, de Geboorte van Jezus, de Aanbidding der Wijzen, de Opdracht van Jezus in de Tempel en de Dood van Maria. Ze werden door kardinaal Pietro Stefaneschi gesticht, die zelf in de kerk een gotisch praalgraf heeft. Deze liet een beschrijving van het eerste heilige jaar 1300 na.
Interieur van de Santa Maria in Trastevere
Ondanks barokke verbouwingen en vervangingen heeft de kerk toch haar middeleeuwse karakter behouden. De zuilen komen uit een gebouw uit de oudheid, mogelijk uit de Thermen van Caracalla.
In het heilig jaar 1525 diende de kerk als vervanging voor de door de Tiber overstroomde kerk van Sint-Paulus buiten de Muren. Het hoofdportaal diende als Heilige Deur.
In het voorportaal van de kerk staan sinds 1308 op een hoge pilaster de resten van een asurn van paus Innocentius II. De mozaïeken uit het voorportaal stammen uit de dertiende en veertiende eeuw en stellen Maria met Jezus en de parabel van de dwaze en verstandige maagden voor (uit Mattheus 25, 1-13).
Na het overlijden van kardinaal Józef Glemp op 23 januari 2013 is de basiliek als titelkerk vacant.
Trastevere
In het kort
In Trastevere wonen volgens de trasteverini de echte Romeinen, de romani de’ roma. De wijk, gelegen aan de westkant van de Tiber en op loopafstand van het centrum van Rome, barst van de smalle straatjes, intieme pleintjes en middeleeuwse kerkjes. Trastevere beschikt daarnaast over een zeer rijk uitgaansaanbod.
Bezienswaardigheden
Een wandeling door het schilderachtige Trastevere is al een belevenis. In de kronkelende straatjes stuit je op honderden winkeltjes en knoop je moeiteloos een gesprek aan met een bewoner. Naast deze folklore kan Trastevere buigen op enkele culturele hoogtepunten. De beroemdste kerk van de wijk is de Santa Maria.
Winkelen
In Trastevere geen grote winkelstraten met de bekende winkelketens, maar authentieke winkels, verscholen in een wirwar van steegjes. Ook hier ontsnapt u echter niet aan de vele souvenirswinkels. Leuker is de wekelijkse vlooienmarkt op zondagochtend op de Piazza Porta Portese. Op deze grootste en populairste vlooienmarkt van Rome vind je honderden kramen met tal van curiositeiten.
Eten en drinken
Met zijn ontelbare trattorie, enoteche, pizzeria’s en terrassen is een hapje eten of gezellig borrelen in Trastevere geen enkel probleem. Hou echter door de enorme toeloop van toeristen rekening met volle restaurants en terrassen.
Uitgaan
Trastevere is dé uitgaanswijk van Rome, waarvan de Piazza Santa Maria het middelpunt vormt. Na het invallen van de duisternis stroomt de volkswijk vol met Italianen en toeristen, die maar al te graag neerstrijken in de pizzeria’s, trattoria’s, cafés en clubs. Hier kun je tot diep in de nacht genieten van het uitbundige nachtleven.
Vervoer
Trastevere ligt op loopafstand van de bekende bezienswaardigheden in Rome. Wie liever met het openbaar vervoer gaat, kan het beste buslijn H nemen of tramlijn 8. De wijk ligt ten westen van de Tiber en dient eenmaal bereikt beslist te voet verkend te worden.
Capitolino
De Capitolijn is de kleinste van de zeven beroemde heuvels in Rome. Het was het religieuze en politieke centrum van de stad sinds de stichting 2500 jaar geleden. Tegenwoordig is de Capitolijn ook gekend als Campidoglio, de Italiaanse naam voor de heuvel.
De Romeinen bouwden verscheidene belangrijke tempels op de Capitolijn: de tempel van Juno Moneta, de Tempel van Virtus en de Tempel van Jupiter Optimus Maximus Capitolinus, de belangrijkste tempel in het Oude Rome. Deze laatste werd gebouwd in 509 v.C. en was bijna zo groot als het Parthenon in Athene. Op de heuvel stond verder ook het Tabularium, gebouwd in 79 v.C. en gebruikt als het keizerlijk archief. De heuvel, en de tempel van Jupiter in het bijzonder waren symbolen van Rome als Caput Mundi, hoofdstad van de wereld.
De Middeleeuwen
Tijdens de Middeleeuwen werd de heuvel het centrum van de burgerlijke macht en verscheidene paleizen werd bovenop de heuvel gebouwd. Maar toen keizer Karel V in 1536 een bezoek plande aan Rome was de modderige heuvel in een dergelijk slechte staat dat paus Paulus III aan Michelangelo vroeg om een nieuw plein aan te leggen, het Piazza del Campidoglio. Hierbij werden de bestaande gebouwen aan het plein ook volledig gerenoveerd.
Het ontwerp van Michelangelo
Michelangelo ontwierp een heel origineel plein met een intrigerend patroon. Hij maakte ook een nieuw ontwerp voor het aanpalende Palazzo Senatorio, de zetel van de senaat van Rome. Michelangelo maakte tevens een nieuw ontwerp voor de gevel van het Palazzo dei Conservatorio en ontwierp daarnaast een nieuw gebouw, het Palazzo Nuovo, dat juist tegenover het Palazzo dei Conservatorio gebouwd moest worden. Michelangelo maakte ook plannen voor een monumentale trap, de Cordonata, die leidde van de voet van de heuvel tot bovenaan aan het nieuwe plein.
De bouw van het Piazza di Campidoglio werd aangevat in 1546 maar enkel de trap en de toegang tot het Palazzo Senatorio was afgewerkt toen Michelangelo in 1564 stierf. Het project werd pas in de 17e eeuw afgewerkt, waarbij voor het grootste deel de originele plannen van Michelangelo werden gevolgd.
Cordonata
De lange, mooie trap die tot aan het Piazza del Campidoglio leidt staat bekend als de Cordonata. De trap wordt onderaan versierd door twee Egyptische leeuwen van graniet. Bovenaan de trap staan twee grote klassieke standbeelden van Castor en Pollux.
Marcus Aurelius
In het centrum van het plein staat een replica van het standbeeld van Marcus Aurelius. Het originele standbeeld kan bezichtigd worden in het Palazzo Nuovo, dat deel uitmaakt van de Capitolijnse Musea.
Palazzo Nuovo
Slechts drie gebouwen grenzen aan het plein. Het gebouw aan de linkerkant komende van de cordonata is het Palazzo Nuovo. Het gebouw werd ontworpen door Michelangelo maar in 1654 afgewerkt door de broers Carlo en Girolamo Rainaldi. In 1734 paus stelde paus Clemens XII de kunstverzameling in het palazzo open voor het publiek, waarmee hij het eerste publieke museum ter wereld creëerde. Het gebouw maakt nu deel uit van de Capitolijnse Musea en bevat vooral klassieke sculptuur zoals de ‘Stervende Galliër’ en grote standbeelden van Minerva en Mars.
Palazzo Senatorio
Het centrale gebouw op het Piazza del Campidoglio is het Palazzo Senatorio. De naam is afkomstig van de senaat die hier tot in 1870 zetelde. Daarna werd het de zetel van de stad Rome. Het palazzo was oorspronkelijk in de 11e eeuw bovenop het historische Tabularium gebouwd als een fort. Het werd in de 13e en 14e eeuw heropgebouwd. Het huidige uiterlijk is een licht gewijzigde versie van het oorspronkelijk 16e eeuws ontwerp van Michelangelo.
Palazzo dei Conservatorio
Het gebouw tegenover het Palazzo Nuovo is het Palazzo dei Conservatori. Het was tijdens de middeleeuwen de zetel van de stedelijke beheersorganen. Het palazzo maakt nu evenals het Palazzo Nuovo deel uit van de Capitolijnse Musea met een verzameling die voornamelijk bestaat uit standbeelden en schilderijen. Enkele opvallende stukken uit de collectie zijn de wolvin met de tweelingen Remus en Romulus en de overblijfselen van een gigantisch standbeeld van keizer Constantijn II.
Santa Maria in Aracoeli
Naast de Piazza del Campidoglio, waar vroeger de antieke tempel van Juno stond staat nu de Santa Maria in Aracoeli, een kerk die teruggaat tot de zesde eeuw. Een grote, 122 (beginnend van rechts) tot 124 (beginnend van links) treden tellende trap leidt naar de kerk bovenop de Capitolijn.
Victor Emmanuel Monument
Vanuit het Piazza del Campidoglio is er ook een verbinding met het meest opvallende monument op de Capitolijn: het monument voor Victor Emmanuel II. Als je deze verbinding neemt spaar je jezelf een extra klim op nog maar eens een lange trap.
Het Victor Emmanuel II Monument of Il Vittoriano werd aan het begin van de 20e eeuw gebouwd als eerbetoon aan de eerste koning van Italië. Bij de bouw van het monument gingen vele historische gebouwen op de heuvel verloren.
Theater van Marcellus
Het Theater van Marcellus werd in het jaar 13 v.C. door keizer Augustus gebouwd. Het was het grootste van de drie permanente theaters in het Antieke Rome. Het gebouw is redelijk goed bewaard gebleven doordat het tijdens de Middeleeuwen bewoond werd.
Nadat Julius Caesar zijn rivaal Pompejus verslagen had in de strijd om de macht over Rome, wilde hij een theater bouwen dat kon concurreren met het theater dat zijn vijand in 55 v.C. had laten bouwen. Toen Caesar in 44 v.C. vermoord werd was men nog maar net met het project begonnen. In 22 v.C. werd het project terug opgestart door Augustus, de keizer die Rome van een stad van baksteen ombouwde tot een stad van marmer.
Marcellus
Het nieuwe theater, het grootste in het Romeinse keizerrijk, werd uiteindelijk in 13 v.C. ingehuldigd. Het werd Theatrum Marcelli genoemd ter nagedachtenis van Marcellus, de zoon van Octavia, zus van keizer Augustus. Marcellus was aangewezen als opvolger van Augustus, maar hij stierf op jonge leeftijd.
Het Gebouw
Toen het gebouw in 11 v.C. werd voltooid was het halfrond theater meer dan 30 meter hoog. De zitplaats voor toeschouwers, de cavea, had een diameter van 130 meter. Er konden 14.000 toeschouwers plaatsnemen - sommige schattingen gaan zelfs tot 20.000 - in het Theater van Marcellus, 12.000 daarvan hadden zitplaatsen.
Het theater bestond uit drie niveaus ondersteund door zuilen. Elke verdieping had een verschillende architecturale stijl: de eerste verdieping had bogen die ondersteund werden door Dorische zuilen, de tweede verdieping had Ionische zuilen en de derde verdieping bestond uit een muur van pilasters uit Corinthische zuilen. Enkel van de eerste twee verdiepingen zijn er nog delen zichtbaar. Het gebouw was voor het grootste deel gemaakt uit tufsteen, beton en baksteen. De cavea werd bekleed met travertijn.
Het theater tijdens de middeleeuwen
In de 12e eeuw kwam het gebouw in het bezit van de Favvi Familie die het theater omvormde tot fort. In 1368 werd het gebouw aangekocht door de Savelli Familie. In de 16e eeuw maakten ze van het fort een palazzo. Vanwege al de aanpassingen over de eeuwen heen is enkel een deel van de oorspronkelijke gevel nog zichtbaar.
Piazza Venezia
Iedereen die Rome bezoekt komt vroeg of laat op het Piazza Venezia. Het plein ligt in het hart van de stad, aan het einde van de Via del Corso. Van hieruit is het maar een korte wandeling tot aan enkele van de meest bekende monumenten in Rome zoals het Forum Romanum en het Pantheon.
In tegenstelling tot meer aangename pleinen zoals het Piazza del Popolo of Piazza Navona domineert het chaotische verkeer op Piazza Venezia. Maar al kan je je hier dan wel niet ontspannen, er zijn wel een aantal bezienswaardigheden op het plein.
Il Vittoriano
Het plein wordt gedomineerd door Il Vittoriano, een enorm bouwwerk opgericht ter ere van koning Victor Emmanuel II, de eerste koning van Italië. De bouw van het immense marmeren monument - gebouwd op de flank van de Capitolijn - heeft het aanzicht van het plein volledig veranderd. Vele historische gebouwen op de heuvel, waaronder een klooster, werden afgebroken. Eén gebouw, het Palazzetto Venezia, werd zelfs verhuisd zodat het het zicht op het monument vanuit de Via del Corso niet zou hinderen. Het palazetto staat nu links van het Palazzo Venezia gezien vanaf Il Vittoriano.
Het Vittoriano monument wordt terecht bekritiseerd voor het botsen met de bestaande architectuur. Maar dat neemt niet weg dat het de moeite is om te bezoeken, al was het maar voor het mooie uitzicht dat je vanop de top hebt.
Palazzo Venezia
Het Palazzo Venezia ligt aan de linkerkant gezien vanop Il Vittoriano. Het gebouw dat zijn naam aan het plein gaf werd tussen 1455 en 1464 gebouwd door kardinaal Pietro Barbo, die later paus Paulus II zou worden. Het is een van de oudste burgerlijke renaissance gebouwen in Rome.
Het paleis werd gebruikt als een pauselijke residentie tot paus Pius IV het overhandigde aan Venetië, die het als ambassade gebruikte. In 1916 kwam het gebouw in handen van de Italiaanse overheid. Benito Mussolini gebruikte het als zijn hoofdkwartier en sprak vanaf het balkon de menigte toe. Het gebouw huisvest nu het Museo del Palazzo Venezia, een museum met een verzameling decoratieve kunst zoals wandtapijten, vroege renaissance schilderijen, ceramiek, harnassen en beeldhouwwerken.
Palazzo Generali
Recht tegenover het Palazzo Venezia staat het Palazzo Generali, gebouwd tussen 1906 en 1911 als een quasi kopie van het Palazzo Venezia. Het gebouw verving twee palazzo’s die in 1900 werden afgebroken om het plein te kunnen vergroten.
Palazzo Bonaparte
Rechts van het Palazzo Venezia staat nog een andere paleis, het Palazzo Bonaparte. Het is genoemd naar Letizia Bonaparte, de moeder van keizer Napoleon I. Nadat het rijk van Napoleon Bonaparte viel verleende paus Pius VII zijn moeder asiel. Ze verbleef in het 17e eeuwse paleis tot aan haar dood in 1836.
Gesù
Santissimo Nome di Gesù
Dit barokke bouwwerk, een toonbeeld van de architectuur van de contra-reformatie, is de oudste Jezuïetenkerk en tevens een van de bekendste kerken van Rome. De kerk is erg rijkelijk versierd, vooral de prachtige fresco’s op het plafond zijn opmerkelijk.
Achtergrond
De Gesù kerk werd in 1584 ingewijd. Het bouwwerk werd ontworpen in de barokstijl door architecten Giacomo Barozzi da Vignola en Giacomo della Porta. De architectuur van het gebouw werd als voorbeeld gebruikt voor alle latere Jezuïetenkerken in de hele wereld.
De rijkelijke versieringen zijn een reactie op de protestanten die een veel soberder ontwerp voorstonden. De versieringen zijn bedoeld om de belangrijkheid van de kerk in de religie te onderstrepen. De bouw van de kerk nam 12 jaar in beslag. Het deed niet alleen dienst als de hoofdkerk van de Jezuïeten maar het was ook de thuisbasis van de generaal overste van de orde tot deze in 1773 werd afgeschaft.
Architectuur
In 1568 werd met de bouw van de kerk begonnen naar een ontwerp van Vignola. Het is 76 meter lang en 34 meter breed. Het ontwerp volgde nauwgezet de richtlijnen van het Concilie van Trente waarin gestipuleerd werd dat het schip geen zijbeuken mocht hebben waar mensen bleven ‘rondhangen’ zodat alle gelovigen hun aandacht op het altaar zouden richten. In plaats van de zijbeuken werden er een aantal identieke met elkaar verbonden kapellen gemaakt die bereikbaar waren via versierde balustrades.
Interieur
Ondanks het barokke exterieur is het interieur eerder hoog-renaissance van stijl met een koepel, verlengd schip en een tongewelf afgewerkt met witte stucco en versierd met fresco’s en marmeren beelden. De meest opvallende versiering is de plafondschildering van de kunstenaar Giovanni Battista Gaulli (Baciccio), gekend als ‘De Triomf in de Naam van Jezus’. Elk van de kapellen is op een andere manier ingericht. In de kapel gewijd aan Sint Andreas zijn fresco’s van Agostino Ciampelli te zien die de martelaar tonen. Het fresco op het plafond wordt ‘De Glorie van de Maagd’ genoemd en het retabel toont het martelaarschap van St. Andreas.
Altaar
In de kapel die Capella della Passione genoemd wordt zijn fresco’s en schilderijen te zien van de Passie van Jezus gemaakt door kunstenaars als Giuseppi Valeriani en Gaspare Celio.
Andere kapellen zijn gewijd aan Franciscus Xaverius, de apostelen, de geboorte van Christus, en de Drievuldigheid. De grootste en meest luisterrijke van alle kapellen is deze gewijd aan de stichter van de Jezuïeten, St. Ignatius van Loyola. De kapel, die in 1696 door Andrea Pozzi ontworpen werd herbergt de tombe van de heilige. Een enorm standbeeld van St. Ignatius wordt geflankeerd door vier zuilen afgewerkt met de halfedelsteen lapis lazuli.
Ook vermeldenswaardig is de Kapel van de Madonna della Strada, versierd met scènes uit het leven van de maagd Maria, geschilderd door G.P. Pozzi en Giuseppe Valeriani
Het oude ghetto
Het oude Joodse ghetto in Rome ligt een beetje verscholen, ingeklemd tussen het Capitool, de Tiber en de levendige straten rondom het Campo de’ Fiori. Een in gedachten verzonken voorbijganger, die geen aandacht schenkt aan de uithangborden (waarop koosjere gerechten worden aangeprezen), zou misschien niet eens opmerken dat hij in een wel heel bijzonder gedeelte van Rome rondwandelt.
Al wandelend door de smalle straatjes van het voormalige getto, verbaasde de redactie van Rome-Nu zich over de grote hoeveelheid (katholieke) kerkjes in deze buurt. De eigenaar van een koffiebarretje wist ons te vertellen dat paus Paulus IV verantwoordelijk is geweest voor het ontstaan van het getto en voor de bouw van de vele kerkjes binnen deze buurt. Voor 1500 woonden de meeste joden op de linkeroever van de Tiber, in Trastevere. Tijdens de contrareformatie dwong paus Paulus IV de joden te verhuizen naar een getto op de andere oever. Ook de regels voor de joden werden onder het bewind van Paulus IV veel strenger. Zo bleven de toegangspoorten van zonsondergang tot zonsopgang gesloten en mochten de joden alleen nog handel drijven in schroot en vodden. Ook moesten de joden zich bekeren tot het katholieke geloof en wekelijks de mis bijwonen, vandaar het relatief grote aantal katholieke kerkjes in deze, nog steeds overwegend joodse, wijk.
In 1848 werd het getto door paus Pius IX weer geopend. Het duurde echter nog tot 1870, het jaar waarin de kerkstaat werd ingelijfd in het nieuwe Italiaanse koninkrijk, voordat de joden volledige burgerrechten kregen. Pas vanaf dat moment mochten ze zich ook buiten het getto vestigen. Heel wat families bleven echter trouw aan hun buurt, waardoor het karakter van het getto lange tijd onveranderd bleef. Tijdens de opkomst van het fascisme werden de joden wederom uitgesloten van het openbare leven. Nadat Italië in oktober 1943 in handen van de Duitsers was gevallen, werden de anti-joodse maatregelen nog strenger. Tot aan het einde van de oorlog werden ruim 2000 joden naar Duitsland gedeporteerd. Slechts vijftien mannen en één vrouw keerden terug.
Toch geeft het huidige getto geen trieste aanblik. Sterker nog, een van de mooiste fonteinen van heel Rome staat op een pleintje in het getto. Midden op het Piazza Mattei prijkt de Fontana delle Tartarughe, oftewel de Schildpaddenfontein. Vier gespierde jongemannen, gezeten op vier dolfijnen, geven vier schildpadjes een zetje, zodat ze over de rand van het bassin heen naar het water kunnen kruipen. Lees meer over de geschiedenis van de fontein, en van het dichtgemetselde raam van het palazzo aan een van de zijden van het pleintje.
Aan het Piazza Mattei vind je nog meer overblijfselen van de macht van de Mattei-familie. Zo herbergt een van de palazzi het Italiaans instituut voor Amerikanistiek. Als de poort open staat, moet je zeker even een blik werpen op de binnenplaats, verfraaid met de mooiste sarcofagen, bustes en enorme beelden. Om hun rijkdom aan buitenstaanders te tonen, metselde de Mattei een groot aantal kostbare antiquiteiten in de muren van hun palazzi. De tijd heeft dan wel de macht van de Mattei doen verdampen, hun kunstwerken staan er nog altijd even glorieus bij.
Aan de andere zijde van het pleintje vind je Bartaruga, een heerlijk mysterieus adresje met een inrichting in oosterse sferen, waar je aan het einde van de middag een lekker glas wijn kunt drinken.
Aan het begin van de Via di Portico d'Ottavia vind je de restanten van de oude poort die toegang gaf tot het getto, de Portico d'Ottavia. In deze straat vind je nu veel joodse bakkerijen en restaurantjes te vinden, zoals Da Giggetto en Sor Lella. Hier moet je tijdens een bezoek aan Rome minstens één keer de specialiteit van de joodse keuken in Rome proeven, de carciofi alla giudia (artisjokken op joodse wijze).
In het getto vind je ook de synagoge, waarin een museum is gevestigd dat de geschiedenis van de joodse gemeenschap in Rome tot leven brengt.
Basiliek van Santa Maria in Trastevere
De Basiliek van Santa Maria in Trastevere (Latijn: Sanctae Mariae trans Tiberim) is waarschijnlijk de oudste Mariakerk van Rome en vormt met het ervoor gelegen plein het centrum van de wijk Trastevere, ten westen van de Tiber.
Volgens de overleveringen van de vierde eeuw ontsprong op de plaats, waar tegenwoordig het altaar van de kerk staat, in het jaar 30 na Christus een olieachtige bron. Iets wat mogelijkerwijze als vulkanische activiteit verklaard kon worden, werd door de joodse inwoners van de wijk als een aankondiging van de Messias (=de Gezalfde) gezien. Reeds in de derde eeuw zou er een vroegchristelijke huiskerk gestaan hebben. Op dezelfde plaats liet paus Julius I in het midden van de vierde eeuw een grote basiliek bouwen, die in de twaalfde eeuw door paus Innocentius II door een nieuwbouw met campanile vervangen werd.
De mozaïeken in de apsis stammen nog uit de twaalfde eeuw. De mozaïeken op de triomfboog en in het onderste gedeelte van de apsis werden een eeuw later door Pietro Cavallini gemaakt. Deze tonen beelden uit het leven van Maria: Maria geboorte, Maria boodschap, de Geboorte van Jezus, de Aanbidding der Wijzen, de Opdracht van Jezus in de Tempel en de Dood van Maria. Ze werden door kardinaal Pietro Stefaneschi gesticht, die zelf in de kerk een gotisch praalgraf heeft. Deze liet een beschrijving van het eerste heilige jaar 1300 na.
Interieur van de Santa Maria in Trastevere
Ondanks barokke verbouwingen en vervangingen heeft de kerk toch haar middeleeuwse karakter behouden. De zuilen komen uit een gebouw uit de oudheid, mogelijk uit de Thermen van Caracalla.
In het heilig jaar 1525 diende de kerk als vervanging voor de door de Tiber overstroomde kerk van Sint-Paulus buiten de Muren. Het hoofdportaal diende als Heilige Deur.
In het voorportaal van de kerk staan sinds 1308 op een hoge pilaster de resten van een asurn van paus Innocentius II. De mozaïeken uit het voorportaal stammen uit de dertiende en veertiende eeuw en stellen Maria met Jezus en de parabel van de dwaze en verstandige maagden voor (uit Mattheus 25, 1-13).
Na het overlijden van kardinaal Józef Glemp op 23 januari 2013 is de basiliek als titelkerk vacant.
Trastevere
In het kort
In Trastevere wonen volgens de trasteverini de echte Romeinen, de romani de’ roma. De wijk, gelegen aan de westkant van de Tiber en op loopafstand van het centrum van Rome, barst van de smalle straatjes, intieme pleintjes en middeleeuwse kerkjes. Trastevere beschikt daarnaast over een zeer rijk uitgaansaanbod.
Bezienswaardigheden
Een wandeling door het schilderachtige Trastevere is al een belevenis. In de kronkelende straatjes stuit je op honderden winkeltjes en knoop je moeiteloos een gesprek aan met een bewoner. Naast deze folklore kan Trastevere buigen op enkele culturele hoogtepunten. De beroemdste kerk van de wijk is de Santa Maria.
Winkelen
In Trastevere geen grote winkelstraten met de bekende winkelketens, maar authentieke winkels, verscholen in een wirwar van steegjes. Ook hier ontsnapt u echter niet aan de vele souvenirswinkels. Leuker is de wekelijkse vlooienmarkt op zondagochtend op de Piazza Porta Portese. Op deze grootste en populairste vlooienmarkt van Rome vind je honderden kramen met tal van curiositeiten.
Eten en drinken
Met zijn ontelbare trattorie, enoteche, pizzeria’s en terrassen is een hapje eten of gezellig borrelen in Trastevere geen enkel probleem. Hou echter door de enorme toeloop van toeristen rekening met volle restaurants en terrassen.
Uitgaan
Trastevere is dé uitgaanswijk van Rome, waarvan de Piazza Santa Maria het middelpunt vormt. Na het invallen van de duisternis stroomt de volkswijk vol met Italianen en toeristen, die maar al te graag neerstrijken in de pizzeria’s, trattoria’s, cafés en clubs. Hier kun je tot diep in de nacht genieten van het uitbundige nachtleven.
Vervoer
Trastevere ligt op loopafstand van de bekende bezienswaardigheden in Rome. Wie liever met het openbaar vervoer gaat, kan het beste buslijn H nemen of tramlijn 8. De wijk ligt ten westen van de Tiber en dient eenmaal bereikt beslist te voet verkend te worden.
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
