Over de rivier

Omdat ik dit verslag later schrijf, een beschrijving uit mijn reisplanning

Piazza Navona

Piazza Navona is een van de meest beroemde en volgens velen ook het mooiste van de vele pleinen in Rome. Er staan op het levendige plein niet minder dan drie fonteinen. Een andere blikvanger is de barokke kerk van Sant’Agnese in Agone.

Het Stadion van Domitianus
Het plein is gelegen bovenop het vroegere Stadion van Domitianus dat in 86 v.C. werd gebouwd door keizer Domitianus. Dit verklaart de lange, ovale vorm van het plein. Het stadion, dat een arena had dat groter was dan dat van het Colosseum, werd vooral gebruikt voor festivals en sportieve evenementen.

Het stadion was indertijd gekend als ‘Circus Agonalis’ (competitie arena). Er wordt aangenomen dat de naam is vervormd van ‘in agone’ to ‘navone’ en uiteindelijk ‘navona’. In de 15e eeuw werd het stadion bedolven onder het Navona plein, maar er zijn in de omgeving nog steeds restanten te zien van het Stadion van Domitianus. Er zijn zelfs rondleidingen met gidsen, deze vertrekken vanaf de Piazza Tor Sanguigna 13.

Fontein van de Vier Rivieren
Het opvallendste aan het Navona plein zijn de drie fonteinen. De centrale en grootste fontein is de Fontana dei Quattro Fiumi (Fontein van de Vier Rivieren). Het werd gebouwd tussen 1647 en 1651 op vraag van paus Innocentius X.

Het ontwerp van de fontein werd eerst aan Borromini uitbesteed, maar uiteindelijk werd de opdracht toegewezen aan zijn rivaal Bernini. De fontein toont vier figuren die elk een rivier van een verschillend continent weergeven: de Nijl, de Ganges, de Donau en de Rio della Plata. De standbeelden bevinden zich op een rots onderaan de fontein en steunen tegen een obelisk die oorspronkelijk op het Circus Massenzio, nabij de Via Appia Antica stond.

Fontein van Neptunus en Moor Fontein
De twee andere fonteinen op het plein zijn de Fontana di Nettuno (Fontein van Neptunus) aan de noordzijde en de Fontana del Moro (Moor Fontein) aan de zuidelijke kant. De Fontana del Nettuno, die ook wel Calderari genoemd wordt, werd in 1576 gebouwd door Giacomo della Porta. De standbeelden van Neptunus omringd door zeenimfen werden in de 19e eeuw toegevoegd.

De Fontana del Moro werd ook door Giacomo della Porta gebouwd. Het centrale standbeeld van een Moor die een dolfijn vasthoudt - een ontwerp van Bernini - werd in de 17e eeuw toegevoegd. De tritons werden in de 19e eeuw toegevoegd.

Kerk van Sant’Agnese in Agone
Een andere bezienswaardigheid op het Navona plein is de kerk van Sant’Agnese in Agone. De opdracht tot de bouw van de kerk werd in 1652 gegeven door paus Innocentius X. De kerk is gelegen op de plaats waar volgens een legende St. Agnes uitgekleed werd maar door een mirakel werd ze van de schande gered doordat haar haar plots enorm begon te groeien.

De voorgevel van de barokke kerk werd ontworpen door Borromini, de grote rivaal van Bernini. De bouw startte amper twee jaar na de voltooiing van de Fontana dei Quattro Fiumi van Bernini, die pal voor het gebouw staat. De kerk werd voltooid in 1670.

Pantheon

1800 Jaar nadat het door keizer Hadrianus werd gebouwd staat het indrukwekkende Pantheon nog steeds overeind als een herinnering aan het ooit zo grootse Romeinse Rijk. De koepel van het Pantheon was meer dan 1300 jaar de grootste koepel ter wereld.

Pantheon
Het Pantheon maakt met zijn zware bakstenen muren en grote marmeren zuilen onmiddellijk indruk op bezoekers. Maar voor die tijd was het vooral de meer dan 43 meter hoge koepel van het gebouw die zo indrukwekkend was. Het duurde tot de bouw van de kathedraal van Florence in 1436 vooraleer men een grotere koepel wist te bouwen. Bovenaan de koepel is een grote opening, de oculus, die de enige bron van licht is in het gebouw.

Het voorportaal heeft drie rijen van acht zuilen, elk met een diameter van anderhalve meter. Een enorme bronzen deur geeft toegang tot het cylindrische bouwwerk. De diameter ervan is exact gelijk aan de hoogte van 43,3 meter.

Interieur
Oorspronkelijk was dit een tempel voor alle Romeinse goden, maar in het jaar 609 werd het in gebruik genomen als christelijke kerk. Het Pantheon bevat nu de tombes van de bekende kunstenaar Rafaël en van verscheidene Italiaanse koningen. Het kerkelijke interieur contrasteert nu met de structuur van het gebouw maar de marmeren vloer van het Pantheon - met een ontwerp bestaande uit een reeks van geometrische figuren - is nog steeds het origineel.

Eerdere Tempels
Voordat het huidige Pantheon gebouwd werd stonden hier eerder twee andere tempels. Het eerste, een traditioneel rechtlijnig gebouw in een T-vorm, werd gebouwd in 27 v.C. door keizer Marcus Agrippa, schoonzoon van keizer Augustus. De tempel was gewijd aan de goden Mars en Venus. Het brandde af in 80 n.C. maar werd door keizer Hadrianus heropgebouwd. In 110 n.C. werd de tempel echter getroffen door bliksem en het brandde weer volledig uit. In 118 n.C. gaf keizer Hadrianus de opdracaht een nieuwe tempel te bouwen, dit keer met een volledig nieuw, cirkelvormig ontwerp. Ditmaal zou het Pantheon het heel wat langer uithouden.

De Koepel
Het grootste probleem dat de Romeinen tijdens de constructie van de nieuwe tempel tegenkwamen was het enorme gewicht van de grote koepel. Om deze te kunnen ondersteunen zonder te beschikken over de materialen die men tegenwoordig gebruikt, werd de dikte van de muren gradueel verminderd naarmate men hoger kwam. Tevens werd een ander type materiaal gebruikt voor de koepel dan voor de muren. De basis van de tempel bestond uit enorm dikke muren, maar liefst zes meter dik. Aan de top van de koepel werd een lichter type beton gebruikt en minderde de dikte tot amper 2,3 centimeter aan de oculus. Het gebruik van cassettes in het plafond evenals de opening in het centrum hielpen mee het gewicht van de koepel te verkleinen.

De Zuilen
De enorme zuilen van het portaal van hebben een gewicht van 60 ton. Ze waren afkomstig van een steengroeve in Egypte en werden per schip helemaal naar Rome getransporteerd. De zuilen ondersteunen een fronton dat een opschrift bevat dat de bouw van het
Pantheon toeschrijft aan Marcus Agrippa ook al werd het in feite door Hadrianus gebouwd.

Piazza della Rotonda
Het Pantheon ligt aan het Piazza della Rotonda, een rechthoekig plein met in het centrum een fontein en obelisk. Het vaak door toeristen belegerde plein is gelegen in het oude hart van Rome, niet ver van het Piazza Navone.

Het straatje van de Clerus of het Kazuifelstraatje

In 2001 schreven we er al over: het Roomse straatje waar de Romeinse geestelijken hun kleding en liturgische benodigdheden kopen (zie het downloadbare repo Cityreport Rome op de pagina Praktisch). Zou de Via de Cestari stand houden tegen de oprukkende secularisering? De Cityexpert Rome constateerde onlangs dat het straatje gelukkig nog in zijn volle glorie bestaat. De etalages, zeker voor wie als ik een Rijke Roomse Jeugd kende, zijn een feest van herkenning en verwondering. Ik stond er als jongetje nooit bij stil dat de monstrans uit de kerk gewoon in een winkel te koop was.
In de Via de Cestari kun je bekijken en kopen: Gotische kazuifels, stolas, alben (de witte onderhemden), lessenaarsdoeken, altaarlinnen- en doeken, banieren, kelken, tabernakels, monstransen, miskoffers, wierookvaten, bisschopsringen- en staven, ondergoed, pyxissen (hostiedozen), soutanes, Byzantijnse stola’s, kannetjes en gewijde vaten.Er wordt, zei een verkoper mij, nu al bijna evenveel aan toeristen verkocht als aan de 5000 paters, nonnen en monniken die Rome telt.
De mooiste etalage in de Via de Cestari is die van de grijze en donkerblauwe kleren voor de zusters, die op decente modepoppen hangen. In de etalage ernaast staan de koffers en trolleys voor de zusters uitgestald, veelal zwart, soms in gewaagd donkerblauw.
De meest bijzondere etalage is die bij Ghezzi, steels verstopt in een gangetje achter een andere etalage, waar het ondergoed voor de vrouwelijke religieuzen is uitgestald.Let ook op de staf van de bisschop. Geëtaleerd in een fluwelen koffer in vier stukken, alsof het een muziekinstrument is. Een kleine mijter kost € 465. Een mooie bisschopsring heb je voor v.a. ca. € 500. Dat zijn nog eens souvenirs om mee thuis te komen.