Colosseum, Forum Romanum, Palatijn en San Clemente

Omdat ik dit verslag later schrijf, plaats ik enkel onze reisplanning.

Colosseum

Het Colosseum is waarschijnlijk het meest indrukwekkende gebouw van het hele Romeinse Rijk. Oorspronkelijk stond het gebouw - het grootste uit die tijd - bekend als het Flavische Amfitheater. Het monumentale bouwwerk is vervallen tot een ruïne, maar toch is het vandaag nog steeds een indrukwekkend en prachtig zicht.

Het Flavische Amfitheater
Keizer Vespasianus, stichter van de Flavische Dynastie, startte met de bouw van het Colosseum in het jaar 72 na Christus. Het werd voltooid in het jaar 80, een jaar na de dood van Vespasianus.

Het amfitheater was gebouwd op de lokatie waar eerder een kunstmatig meer was aangelegd als onderdeel van het grote park in het centrum van Rome waarin ook het Gouden Huis (Domus Aurea) en het nabije Colossus standbeeld stond. Dit gigantische standbeeld van Nero gaf het Colosseum zijn naam.

Het Gebouw
Het elliptische gebouw is enorm groot: het is 188 meter lang, 156 meter breed en het bereikt een hoogte van meer dan 48 meter. Er konden in het Colosseum maar liefst 55.000 toeschouwers plaatsvinden die het gebouw konden betreden via niet minder dan 80 ingangen.

Het gebouw had vier bovengrondse verdiepingen waarvan het hoogste zitplaatsen had die voorbehouden waren voor de lagere klassen en vrouwen. De laagste verdiepingen waren gereserveerd voor prominente inwoners. Ondergronds waren er kamers vol mechanische apparaten en kooien met wilde dieren. De kooien konden naar boven gehesen worden zodat de dieren in het centrum van de arena te voorschijn konden komen.

Velarium
Het Colosseum was bedekt met een gigantisch dekzeil dat gekend stond als het velarium. Het zeil beschermde de bezoekers tegen de felle zon. Het werd vastgebonden aan grote palen bovenop het Colosseum en werd met grote touwen aan de grond verankerd. Er was een team van zo’n 1.000 personen nodig om het zeil te installeren.

Brood en Spelen
Keizers gebruikten het Colosseum om het publiek te entertainen met gratis amusement. De spelen waren een symbool van prestige en macht en het was een manier voor de keizers om hun populariteit te verhogen. De spelen duurden een hele dag of soms zelfs meerdere dagen achter elkaar. Meestal begon men met het opvoeren van komische optredens en het vertonen van exotische dieren. Men eindigde met gevechten tot de dood tussen dieren en gladiators, of tussen gladiators. Deze vechters waren meestal slaven, krijgsgevangenen of veroordeelde criminelen. Soms namen ook vrije Romeinen en zelfs keizers deel aan de actie.

Inhuldiging
Honderd dagen durende spelen werden gehouden door Titus, de opvolger van Vespasius, om de inhuldiging te vieren van het gebouw in 80 na Christus. Tijdens deze spelen werden zo’n 9.000 wilde dieren afgemaakt.
De Ruines
De zuidkant van het Colosseum werd in het jaar 847 geveld door een aardbeving. Delen van het gebouw, inclusief de marmeren gevel, werden gebruikt voor de bouw van meer recente gebouwen zoals de St. Pietersbasiliek.















Forum Romanum

Het Forum Romanum was het centrum van het publieke leven in het Romeinse keizerrijk wat blijkt uit de vele overblijfselen van triomfbogen, tempels en basilicas. Ondanks dat er van de meeste gebouwen niet veel meer rest dan een hoop stenen is dit toch een van de boeiendste plekken in Rome.


Geschiedenis
Tot in het jaar 509 voor Christus, toen Rome een republiek werd, werd de stad geregeerd door een Etruskische dynastie van Tarquinse koningen. Zij bouwden een riolering, de ‘Cloaca Maxima’ om water van het moerasland in de vallei tussen de Palatijn, Capitolijn en Esquilijn heuvels te draineren naar de Tiber.
Van toen af werd dit gebied het centrum van alle activiteiten in Rome. Het was dan ook de plaats waar het eerste forum werd gebouwd. Hier werden triomftochten gehouden, werden verkiezingen georganiseerd en verzamelde de senaat.

Het Forum Romanum vandaag
Tegenwoordig lijkt het forum dat bekend staat als het Forum Romanum voor de oningewijden op een slordige opeenhoping van ruïnes en stenen maar met een beetje verbeelding kan je hier het Romeinse rijk terug tot leven zien komen. Marmeren en stenen overblijfselen uit meerdere periodes zijn hier te bezichtigen; het Forum stond vroeger bomvol tempels, basilicas en triomfbogen.

Triomfbogen
Er werden in totaal drie triomfbogen gebouwd op het Forum Romanum. Ze werden door de keizers gebruikt om hun overwinningen te herdenken. Er blijft haast niets over van de oudste, gebouwd door Augustus in het jaar 29 voor Christus.
De Boog van Titus werd gebouwd in het jaar 81 na Christus en herdenkt de overwinning in de Joodse Oorlog. Het is gelegen aan de Via Sacra aan de oostkant van het Forum. Aan de andere kant van het Forum Romanum, aan de Capitolijnse heuvel staat de Boog van Septimius Severus. Het werd gebouw in 203 n.C. om de overwinning op de Parthen te vieren.

Curia Julia
De Curia Julia was de plaats waar de senaat vergaderde. Het rechthoekige gebouw bood plaats aan 200 senators.
De originele Curia werd gebouwd door de derde koning van Rome (op een andere lokatie). Het brandde maar liefst vier keer uit, voor het eerst in 80 v.C., maar het werd iedere keer heropgebouwd. Na een brand in 53 v.C. verhuisde Caesar de Curia naar het Forum Romanum. Het huidige gebouw werd in 283 n.C. opgericht door Diocletius. In de 7e eeuw werd de Curia omgevormd tot een kerk, maar gelukkig bleef het gebouw voor het grootste deel intact.

Rostra
De Rostra was een platform voor woordvoerders, oorspronkelijk gebouwd in de 4e eeuw v.C. op een nabijgelegen locatie. De naam Rostra, die stormram betekent, werd afgeleid van de met ijzer omhulde stormrammen afkomstig van oorlogsschepen van de Volsken die door Diocletius buitgemaakt werden tijdens de zeeslag bij Antium in 338 v.C.
Een van de aanpassingen die Caesar aan het Forum Romanum doorvoerde was de verplaatsing van de Rostra naar zijn huidige locatie. Dit keer werd de Rostra met marmer bekleed.
Door een stuk van Shakespeare werd een redevoering die op de rostra in 43 v.C. door Marcus Antonius werd gehouden beroemd. Hierbij sprak Marcus Antonius het volk toe tijdens de begrafenis van Julius Caesar met de woorden ‘Vrienden, Romeinen, landgenoten, leen me je oor...’.

Tempel van Saturnus
De eerste Tempel van Saturnus werd reeds gebouwd tijdens de laatste jaren van het koninkrijk. Het werd ingehuldigd aan het begin van de republiek in 497 v.C. De huidige ruïne is afkomstig van de tempel die gebouwd werd in 42 v.C. De tempel werd gebruikt als een soort staatskas die bekend stond als het Aerarium. Hier werden tevens de banieren van de legioenen en de decreten van de senaat bewaard.
In 20 v.C. werd er door keizer Augustus vlak voor de tempel een hoge zuil geplaatst, de Milliarum Aureum. Alle afstanden tot Rome werden gemeten vanaf deze zuil.

Tempel van Vespasianus en Titus
De bouw van deze tempel werd aangevat in de eerste eeuw n.C. door Titus die hiermee zijn vergoddelijkte vader Vespasianus wilde eren.
Keizer Domitius, de broer en opvolger van Titus, vervolledigde het bouwwerk dat nu gewijd werd aan zowel Vespasianus als Titus. De tempel had een hexagonaal plan met een grote Cella (een sanctuarium) met standbeelden van de twee keizers.

Tempel van Castor en Pollux
Slechts drie pilaren resteren er nog van de tempel van Castor en Pollux. De oorspronkelijke tempel werd gebouwd in 484 v.C., de huidige ruïne dateert van de laatste reconstructie in 6 n.C. De tempel werd gebouwd door de Romeinse dictator Postumius nadat hij gezworen had een tempel te bouwen indien zijn leger de Tarquinse koning, die tot dan de macht had in Rome, kon overwinnen. Volgens de legende hielpen de mythologische tweelingen Castor en Pollux het Romeinse leger aan de overwinning en verkondigden ze de overwinning op het Forum.

Tempel van Antoninus en Faustina
De tempel van Antoninus en Faustina werd gebouwd in 141 n.C. door keizer Antoninus Pius ter ere van zijn overleden vrouw Faustina. Na de dood van de keizer twintig jaar later werd de tempel gewijd aan zowel Antoninus als Faustina. In de 7e eeuw werd de tempel omgevormd tot de kerk van San Lorenzo in Miranda. De kerk werd in 1601 herbouwd.
De diepe groeven die zichtbaar zijn in de marmeren zuilen worden toegewezen aan pogingen om de zuilen omver te trekken. De touwen brandden in de zuilen, maar gelukkig wilden ze niet wijken.

Basilica Julia
In 54 v.C. startte Julius Caesar met de bouw van de Basilica Julia. Het gebouw werd gebruikt als de zetel van het centumviri, een hof voor burgerlijke rechtspraak waar magistraten hun tribunaal hadden. Het grote gebouw, 101 meter lang en 49 meter breed, werd in 9 v.C. vernield door een brand maar het werd zeven jaar later terug opgebouwd. Na de val van Rome werd de basilica geplunderd. Veel rest er niet meer van de basilica maar je kan nog steeds duidelijk het grondplan waarnemen.
Basilica Aemilia
De Basilica Aemilia is de oudste basilica van het forum, oorspronkelijk gebouwd in 179 v.C. door de consuls Marcus Aemilius Lepidus en Marcus Fulvius Nobilor. De basilica bood onderdak tijdens slecht weer voor de vele administratieve zaken die gewoonlijk buiten werden geregeld. Het gebouw werd het laatst gewijzigd in 22 n.C.; toen werden er een aantal publieke winkels geïnstalleerd in de grote marmeren hal met vier gangen. De basilica werd vernield door een brand tijdens de plundering van Rome door de Visigoten in 410 n.C.

Tempel van Vesta
De cirkelvormige Tempel van Vesta dateert van de vierde eeuw voor Christus. De kleine tempel was een van de belangrijkste in Rome aangezien het was gewijd aan de beschermer van zowel de familie als de staat.
Hier bewaakten de Vestaalse Maagden de heilige eeuwige vlam, symbool van het eeuwige leven van Rome. De Maagden die de vlam bewaakten werden gekozen door de Pontifex Maximus, de hoogste religieuze autoriteit van de staat. De meisjes, die van aristocratische afkomst moesten zijn, moesten 30 jaar dienst doen. Gedurende die periode moesten ze maagd blijven, zoniet werden ze levend begraven (dit overkwam 10 van hen). De Vestaalse Maagden werden hoog aanzien en genoten vele voordelen.

Huis van de Vestaalse Maagden
Vlakbij de Tempel van Vesta stond het Huis van de Vestaalse Maagden. Vanaf het moment dat een meisje werd uitgekozen als Vestaalse Maagd (op de leeftijd van 6 jaar), verhuisde ze hier naartoe. Het grote huis bevatte 50 kamers voor de zes meisjes en hun bedienden, verspreid over drie verdiepingen. De kamers kwamen uit op galerijen die rond een binnenplein lagen.



Tempel van Divus Romulus
Tegenover het Huis van de Vestaalse Maagden staat de cirkelvormige Tempel van Romulus, gebouwd in de vierde eeuw n.C. Het gebouw is vrijwel intact dankzij de integratie van het gebouw in de Santi Cosma e Damiano kerk. De grote, goed bewaarde bronzen deur is nog steeds het origineel. Er is nog steeds discussie over aan wie de tempel vroeger gewijd was. Voorlopig wordt verondersteld dat de tempel gewijd was aan de zoon van Maxentius die in 307 v.C. op jonge leeftijd stierf.

Basilica van Maxentius
De bouw van de laatste van de grote basilicas werd gestart door keizer Maxentius in 308 n.C. Na zijn nederlaag door Constantijn tijdens de beroemde slag bij de Milvische Brug in 312 n.C. werd de basilica voltooid door Constantijn. De basilica was 100 meter lang, 65 meter breed en een indrukwekkende 35 meter hoog. Het bestond uit een centraal schip met grote Corinthische zuilen en twee smallere gangen. Een van de zuilen werd in 1614 verplaatst naar het plein aan de Santa Maria Maggiore kerk. Een 12 meter hoog standbeeld van Constantijn, gedeeltelijk in marmer en gedeeltelijk in hout stond aan de westkant van de basilica. Delen van het standbeeld kunnen nu bezichtigd worden op het binnenplein van de Palazzo dei Conservatori, deel van de Capitolijnse Musea.



Tempel van Venus en Rome
Het grootste religieuze gebouw van het Antieke Rome was gebouwd aan het einde van het Forum Romanum, dichtbij het Colosseum. De indrukwekkend grote tempel werd in 135 n.C. ontworpen door keizer Hadrianus en had een breedte van 100 meter en een lengte van 145 meter. De tempel was gewijd aan Roma, de personifiëring van de stad en Venus, moeder van Aeneas (de veronderstelde vader van Remus en Romulus). Het gebouw bevatte twee cella’s (heiligdommen) met standbeelden van de godinnen, elk aan een kant van de tempel. Een deel van de cella ter ere van Roma staat vandaag nog steeds recht.

Zuil van Phocas
Deze 13,5 meter hoge zuil is de jongste van het forum. Het maakte geen deel uit van een tempel, maar het is een monument ter ere van de Byzantijnse keizer Phocas, die net Rome bezocht had.
Meer restanten
Er zijn nog meer restanten van oude bouwwerken op het Forum Romanum, zoals de Sacellum van Venus Cloacina, de Porticus Deorum Consentium, de boog van Actium, de Regia, de Tempel van Divus Julius - gebouwd door keizer Augustus ter ere van Julius Caesar - en de Tempel van Concordia.





Palatijn



Kaart van Rome met de aanduiding van de heuvels.
De Palatijn (Latijn: Palatium, Italiaans: Palatino) is een van de zeven heuvels van Rome. Hij geldt als de heuvel die het eerst werd bewoond, en was sinds de keizertijd de heuvel waar de keizers hun paleis hadden. De naam is misschien afgeleid van de herdersgod Pales, maar deze etymologie is omstreden.
LiggingDe Palatijn ligt tussen de Circus Maximus aan de zuidkant en het Forum Romanum aan de noordkant. De westkant, die in de oudheid ook wel Germalus werd genoemd, ligt enkele honderden meters vanaf de Tiber. De heuvel ligt ca. 43 m. boven de Tiber en heeft een omtrek van ongeveer 2 km. De hoofdtoegang was in de oudheid een steile weg vanaf het Forum Romanum die bekendstaat als de Clivus Palatinus (wat geen naam uit de oudheid is). De Palatijn is tegenwoordig een archeologisch park met ingangen vanaf het Forum Romanum en de Via di S. Gregorio (nabij het Colosseum). Voor zijn watervoorziening was de Palatijn aangesloten op de Aqua Claudia. Aan de Via di S. Gregorio zijn nog enkele bogen van dit aquaduct te zien.
Vroege geschiedenis
Volgens de legende is Rome op 21 april 753 v.Chr. op de Palatijn gesticht door Romulus. Uit archeologisch onderzoek blijkt dat er daadwerkelijk al bewoning was op de Germalus (de westelijke top van de Palatijn). Hier werd ook tot in de keizertijd de locatie aangewezen van de Hut van Romulus. Ook de Lupercal, de grot waar Romulus en Remus door de wolvin zouden zijn gevoed, bevond zich aan de voet van de Palatijn. Over de bebouwing uit de Koningstijd en de Republiek is maar weinig bekend. Op de westkant van de heuvel werden tempels gebouwd voor Victoria (ingewijd in 294 v.Chr.) en voor Cybele (ingewijd in 204 v.Chr.), en aan het begin van de 3de eeuw v.Chr. werd een tempel voor Jupiter Stator gebouwd bij de toegangsweg naar de Palatijn.
Aan het eind van de Republiek werd de Palatijn een woonwijk voor de rijke burgers. Onder meer Tiberius Gracchus, Crassus en Cicero woonden hier. De zogenaamde Villa van Livia, die later door keizer Augustus in zijn residentie werd opgenomen, en het Huis van de Griffioenen, dat is gevonden onder het Lararium van de Domus Flavia, behoren tot de schaarse overblijfselen uit deze tijd.

De Palatijn als paleisheuvel
In 44 v.Chr. besloot Octavianus, de latere keizer Augustus, zich op de Palatijn te vestigen. Ook stichtte hij de Tempel van Apollo, die in 28 v.Chr. werd ingewijd. Sindsdien is de Palatijn de paleisheuvel. Het huis van Augustus was nog vrij bescheiden. Het telde twee verdiepingen en werd in 1961 teruggevonden onder het paleis van Domitianus. Na restauraties werden in 2008 vier met fresco's versierde vertrekken, waaronder Augustus' studeerkamer, opengesteld voor het publiek. Augustus' opvolger Tiberius bouwde het eerste echte paleis. Vervolgens breidde Caligula dit uit tot de rand boven het Forum Romanum. Van een uit twee verdiepingen bestaande uitbreiding uit de tijd van Nero liggen resten aan de noordwestkant van de Palatijn onder de Farnesische tuinen. De eveneens door hem aangelegde Domus Transitoria (‘Doorgangshuis’), dat een verbinding vormde tussen de Palatijn en keizerlijke parken op de Esquilijn, werd bij de grote brand van Rome in 64 verwoest, waarna Nero de Domus Aurea (Gouden Huis) liet bouwen.

Binnenhof van de Domus Augustana
Het grootste paleis op de Palatijn, waarvan de resten nu nog de heuvel domineren, werd onder keizer Domitianus aangelegd door de architect Rabirius. Het was klaar in 92. Het stond in de oudheid bekend als Domus Augustana, maar de twee delen waaruit het bestaat zijn door archeologen later aangeduid als Domus Flavia (het representatieve gedeelte) en Domus Augustana (de residentie). Aan de voorkant, waar men kwam vanaf het Forum Romanum, bestond de Domus Flavia uit drie delen. In het midden lag de Aula Regia, de audiëntiezaal. Links daarvan lag het Lararium, de keizerlijke privé-kapel, en rechts het Auditorium, een gebouw in de vorm van een drieschepige basilica dat diende voor overleg met de keizerlijke adviseurs. Achter deze gebouwen lag een door zuilen omgeven binnenhof, die ‘Sicilië’ werd genoemd. Het had een vijver waarin zich een achthoekig eiland bevond (nu nog te zien). Daar weer achter bevond zich een eetzaal, die bekendstond als de Cenatio Iovis (Eetkamer van Jupiter), en ten slotte een bibliotheek, die bestond uit een Grieks en een Latijns gedeelte.

De Hippodroom van Domitianus, een siertuin
De Domus Augustana, het privépaleis, is minder goed bekend. Het had meerdere verdiepingen en nog altijd is de lager gelegen binnenhof goed te zien, waar zich een vijver bevond met fonteinen. Naast de Domus Augustana, aan de oostkant, ligt de zogenaamde Hippodroom van Domitianus, een ruimte in de vorm van een stadion van 160 x 50 m. Dit was zeker geen paardenrenbaan, zoals de naam doet vermoeden. Waarvoor dit complex werd gebruikt is nog steeds niet zeker. Mogelijk was het ook een siertuin in de vorm van een stadion, waarvoor de Romeinen ook de naam hippodromus gebruikten. Een grote halfronde exedra aan een van de lange kanten is in de tijd van keizer Hadrianus toegevoegd.
Aan de achterkant van de Domus Augustana is er een licht gebogen exedra in de heuvel aan de kant van de Circus Maximus. Dit is waarschijnlijk een ornamentele façade die is aangelegd in de tijd van Trajanus toen hij de hoogste zitplaatsen van de Circus Maximus liet bouwen.
De laatste grote uitbreiding van het paleis stamt van Septimius Severus (193-211). Hij maakte een groot badhuis. Daarvoor vergrootte hij de heuvel met een kunstmatig plateau aan de zuidkant dat door enorme bakstenen arcaden wordt ondersteund. Ter afsluiting van deze bouwactiviteiten bouwde hij aan de zuidelijke voet van de heuvel het Septizonium.
Keizer Heliogabalus liet op de noord-oosthoek van de Palatijn een enorme tempel bouwen ter ere van de door hem aanbeden god Elagabal. De Tempel van Elagabal werd gebouwd op een tempelterras dat al stamde uit de tijd van Domitianus en werd ingewijd in 221. De tempel werd al in de oudheid door vuur verwoest en er is nu bijna niets meer van over.

De Palatijn na de Romeinse tijd
De keizers bleven de Palatijn als residentie gebruiken, al gingen in de late keizertijd andere regeringscentra met Rome concurreren. Ook gebruikten de pausen in de vroege middeleeuwen de Palatijn als woonplaats naast het Lateraanse paleis. Nog in de tijd van Karel de Grote was de antieke pracht behouden. In de 9de eeuw echter liepen de gebouwen forse schade op door aardbevingen. Daarna werden de antieke resten gebruikt om er kerken en kloosters in en op te bouwen. In de middeleeuwen gebruikte de adellijke familie Frangipani de heuvel als onderdeel van een vesting. In 1564 liet Alexander Farnese de jongere de Farnesische Tuinen (Ital. Orti Farnesiani) aanleggen, die nog te bezoeken zijn op het noord-westelijke deel van de Palatijn. Dit park, aangelegd naar een ontwerp van Vignola, had een monumentale toegang aan de kant van het Forum Romanum (nu ten dele overgebracht naar de ingang aan de Via di S. Gregorio) en bestond verder uit perken met exotische bomen en planten, paviljoenen en volières. In de 17e eeuw werden er fonteinen toegevoegd.
In 1860 kocht Napoleon III de Palatijn en liet systematische opgravingen uitvoeren. Enkele jaren later droeg hij de heuvel over aan de nieuwe regering van het verenigde Koninkrijk Italië.









San Clemente (basiliek)

De basiliek San Clemente in Rome is een gebouwencomplex rond een twaalfde eeuwse rooms-katholieke kerk gewijd aan Paus Clemens I. Het geheel kan worden gezien als een archeologische bron voor de Romeinse architectuur en de politieke en religieuze geschiedenis van het vroege christendom tot en met de Middeleeuwen. De basiliek is gelegen aan het Piazza San Clemente, ter linkerzijde van de Via San Giovanni in Laterano.
Geschiedenis
De San Clemente is een van de oudste christelijke kerken van Rome, maar onder het straatniveau gaan resten van nog veel oudere gebouwen schuil. Ongeveer twintig meter diep zijn delen van huizen gevonden die uit de laatste eeuw van de Romeinse Republiek (± 500 – 27 v.Chr.) stammen en door de grote brand ten tijde van Keizer Nero moeten zijn verwoest. Bij de wederopbouw van Rome zijn deze huizen als fundering gebruikt voor de nieuwe huizen.
Schuilkerk
Zeven meter minder diep is een deel van een groot woonhuis gevonden. Er wordt aangenomen dat dit huis in de eerste eeuw, geruime tijd voor Constantijn de Grote in 313 n.Chr. de vrijheid van godsdienst invoerde, als schuilkerk dienst deed. Het huis was in het bezit van de Romeinse consul en martelaar Titus Flavius Clemens, die zich als een van de eerste hooggeplaatste Romeinen tot het toen nog verboden christendom bekeerde.
Mithrastempel
Op de binnenplaats van het aangrenzende huizenblok zijn de resten van een Mithras-heiligdom gevonden waar de Perzische zonnegod werd geëerd. Deze tempel werd gebruikt voor initiatie-rituelen en deed dienst van de tweede tot en met de derde eeuw na Christus. Daarna waren de meeste Romeinen tot het christendom bekeerd en raakte de tempel in onbruik.

Eerste basiliek
In de vierde eeuw na Christus, toen het christendom inmiddels tot staatsgodsdienst van het Romeinse Rijk was uitgeroepen, is er bovenop de schuilkerk van Clemens en de tempel in het belendende pand een basiliek gebouwd. De nieuwe kerk werd gewijd aan de Heilige Clemens, de derde opvolger van Petrus als paus die een tijdgenoot van Titus Flavius Clemens was geweest.
In de daaropvolgende eeuwen trok de San Clemente veel kunstschilders en beeldhouwers aan. Tot op de dag van vandaag staat de basiliek bekend als een van de meest rijk versierde kerken in Rome.
De ontwikkeling van huis, tot schuilkerk en later tot een imposante basiliek staat symbool voor de opkomst van de Rooms-katholieke Kerk en de geleidelijke toename van haar invloed en macht.
Tweede basiliek
In 1084 werd de kerk door de Noormannen verwoest. Paus Paschalis II (pontificaat 1099-1118) liet een nieuwe kerk bouwen, die nu de ‘bovenkerk’ wordt genoemd. Van de oude kerk kon de kooromheining, die uit de zesde eeuw stamde, worden gered. Om de bovenkerk van voldoende fundament te voorzien werden de zuilenrijen van de oude kerk, nu de ‘onderkerk’ genoemd, vol gemetseld en de ruimtes grotendeels volgestort. Sinds 1862 zijn na uitvoerige opgravingswerkzaamheden de oorspronkelijke structuur en veel romaanse fresco’s weer zichtbaar. Aan de kerk is sinds 1667 een Klooster (gebouw) van Ierse Dominicanen verbonden.